Trong 900 năm qua, Konjikido nhiều lần hứng chịu các biến cố lịch sử và thiên tai nhưng công trình vẫn được bảo dưỡng và duy trì đúng với hình dáng nguyên thủy của nó.

Trận động đất kéo theo sóng thần vào ngày 11/03 năm nay đã tàn phá nặng nề nhiều khu vực ở Tohoku. May mắn là trận động đất không gây ảnh hưởng đến quần thể kiến trúc của chùa Chusonji. 4 tháng sau đó, công trình tôn giáo này được đưa vào danh sách các di sản văn hóa của thế giới. Sự công nhận của UNESCO đã tạo thêm niềm tin và nghị lực cho người dân Tohoku trong công cuộc tái thiết sau thảm họa kép.

Chùa Chusonji là niềm tự hào về thiết kế thời Heian của Nhật Bản

Vẻ đẹp của chùa Chusonji là kết quả lao động miệt mài của những người thợ xây dựng và thợ thủ công tài hoa vào cuối thời Heian. Đỉnh cao của sự tinh xảo thể hiện qua các họa tiết trang trí bằng vàng và hoa văn khảm xà cừ tại Điện thờ Konjikido. Màu sáng lấp lánh của xà cừ luôn có sức hấp dẫn đặc biệt, nó cũng góp phần tạo nên vẻ tráng lệ cho toàn bộ công trình.

Không chỉ giỏi về lĩnh vực kiến trúc và trang trí, người thợ thời Heian còn là bậc thầy sáng tác các món đồ thủ công

Chùa Chusonji hiện vẫn còn lưu giữ nhiều di vật giá trị có lịch sử từ thế kỷ XII, tác giả của chúng không ai khác hơn là những người thợ thủ công thời Heian. Tranh Kinji hoto madala và kinh Phật Kinginkiko là hai trong số nhiều tài sản giá trị của chùa Chusonji do các nghệ nhân Heian tạo ra. 

Điện thờ Konjikido dát vàng lấp lánh

Quyển kinh Phật có tên gọi Kinginkiko được làm chủ yếu bằng vàng và bạc. Tác phẩm này là sự kết hợp giữa hình vẽ và chữ viết Hán tự. Quyển kinh giống như một bức tranh giấy cuộn Makimono truyền thống của người Nhật. Ngay phần mở đầu của quyển kinh là hình vẽ Đức Phật Thích ca thiền định trên tòa sen, xung quanh Đức Phật là các vị Bồ tát. Kế đến là những dòng kinh Phật bằng Hán tự, chúng không được viết theo lối thư pháp thông thường dùng mực tàu mà được viết bằng vàng và bạc. Chất liệu đặc biệt này đã giúp Kinginkiko trở thành tác phẩm kinh Phật độc đáo nhất trên thế giới.

Quyển kinh Phật Kinginkiko được làm chủ yếu bằng vàng và bạc.

Có tổng cộng 5.300 chữ Hán trên quyển kinh Phật, mỗi chữ đều ánh lên vẻ lấp lánh của kim loại quý. Theo tài liệu ghi chép lại, có đến 530 người thợ cùng hợp sức tạo nên tác phẩm kỳ công này, thời gian thực hiện kéo dài trong 8 năm.

3 bức tranh bằng vàng có tên gọi Kinji hoto madala, tạm dịch “Tháp Vàng trên cõi Cực lạc của Đạo Phật” cũng là một tuyệt tác nghệ thuật từ thời Heian. Nhìn từ xa, ngọn tháp giống như được vẽ từ những nét vẽ bình thường nhưng thật ra, nó là sự gắn kết của vô số chữ viết nối tiếp nhau. Từng đường nét của ngọn tháp, từ đỉnh cho đến các mái nhọn bên dưới, đều là chữ Hán. Chúng thể hiện lời giáo huấn của Đức Phật và những điều tốt đẹp, hướng thiện mà các tín đồ Phật giáo nên làm. Trong tháp là hình ảnh Đức Phật tọa thiền trên tòa sen, xung quanh ngài là hào quang tỏa sáng.

3 bức tranh bằng vàng Kinji hoto madala

Điện thờ Konjikido là công trình được duy trì đúng với nguyên bản ra đời vào thời Heian. Thật ra, hình dáng hiện nay của điện thờ là kết quả của quá trình đại trùng tu cách đây gần 50 năm.

Vào thập niên 1940, Konjikido bị hư hại nặng nề do ảnh hưởng bởi thiên tai. Một trận bão lớn mang theo mưa và giông tố xảy ra vào thời điểm đó đã phá hỏng nhiều công trình của chùa Chusonji. Một thân cây to bị gió quật ngã đè lên phần mái của tòa nhà bao bọc bên ngoài điện thờ. Tác động mạnh này làm mái nhà đổ sập. Bên trong, phần mái, cột và tường dát vàng của điện thờ Konjikido cũng không còn nguyên vẹn. Các họa tiết trang trí bằng vàng bong tróc và rạn nứt. Trước tổn thất quá lớn này, ban quản lý chùa Chusonji không đủ khả năng khôi phục.

Vì vậy, chính phủ Nhật Bản quyết định vào cuộc. Một nhóm chuyên gia và thợ thủ công chuyên phục chế các công trình cổ trên khắp cả nước đã được quy tụ. Họ phối hợp cùng với nhà chùa để thảo luận các giải pháp khả thi cho việc trùng tu. Có tổng cộng 50 người tham gia thực hiện dự án này.

Quá trình tu sửa được tiến hành rất cẩn trọng, bắt đầu từ năm 1962 và kéo dài đến năm 1968. Đây không phải là đợt sửa chữa bình thường mà là một dự án lớn tiêu tốn rất nhiều kinh phí và công sức. Người ta phải dỡ bỏ gần như toàn bộ điện thờ để làm mới lại.

Nhiều vấn đề liên quan đến nguồn nguyên liệu đã nảy sinh. Yêu cầu đặt ra là nguyên liệu phải giống với nguyên bản, trước hết là xà cừ. Xà cừ mà thợ thủ công ngày xưa sử dụng có xuất xứ từ vùng biển phía Nam của nước Nhật.

Để có được những miếng xà cừ sáng lấp lánh, nhóm phụ trách dự án trùng tu đã cử người đến vùng biển Okinawa để mò tìm ốc xà cừ. Họ phải lặn xuống đáy biển sâu 40 mét để bắt những con ốc lớn có kích thước khoảng 20 cm để lấy chiếc vỏ trắng óng ánh của chúng.

Tìm hiểu cách thức mà người xưa đã sử dụng để làm ra các họa tiết sơn mài trên những chiếc cột của điện thờ cũng là một vấn đề rắc rối khác mà nhóm trùng tu cần phải giải quyết. Nhiệm vụ của người thợ trùng tu là tái hiện hình ảnh Bồ tát trên thân cột bằng kỹ thuật sơn mài truyền thống Maki-e của Nhật Bản. Đó là kỹ thuật rắc mạt kim loại quý để tạo hoa văn lên lớp sơn mài.

Để có được những họa tiết sơn mài mang màu sắc giống nguyên bản, ban phụ trách dự án trùng tu phải vận chuyển những chiếc cột lấy từ điện thờ đến trung tâm nghiên cứu kỹ thuật sơn mài Maki-e ở thủ đô Tokyo. Tại đây, các chuyên gia bắt đầu kiểm tra tỉ mỉ từng chi tiết trên thân cột để khám phá những gì ẩn chứa bên trong đó. Bí mật đã được phát hiện người xưa đã sử dụng 8 lớp nước sơn phủ tuần tự lên nhau để tạo độ bền và sắc nét cho các hoa văn.

Sau khi nút thắt được mở, nhóm thợ bắt đầu thực hiện lại qui trình mà người xưa đã làm. Họ sử dụng nhiều lớp sơn liên tiếp nhau và rắc bột vàng vào giữa từng lớp sơn. Loại sơn dùng làm đồ sơn mài Maki-e được lấy từ nhựa của cây sơn chỉ có ở Nhật Bản. Khi cứng lại, sơn mài maki-e có độ bền cao và khả năng chống ẩm rất tốt.

Một câu hỏi được đặt ra là “phủ vàng lên toàn bộ công trình như thế nào để màu vàng đặc trưng của kiến trúc không bị biến mất”. Hàng loạt mảnh vỡ bằng vàng ở phần mái và tường của điện thờ được mang ra phân tích để tìm hiểu thành phần của nó. Người ta nhận thấy rằng, bột vàng được trộn với một loại hóa chất có tên Omei, nó có công dụng tạo ra những miếng vàng lá cực mỏng, có độ dai và ánh vàng đẹp mắt. Và những miếng vàng lá như thế bắt đầu được tái sản xuất. Ngoài việc tuân thủ cách thức tạo ra nguồn nguyên liệu, nhóm phụ trách công việc trùng tu cũng thực hiện triệt để kỹ thuật dát vàng của người xưa.

Họ dùng tổng cộng 30.000 lá vàng để phủ lên toàn bộ bề mặt cả trong lẫn ngoài điện thờ Konjikido. Công việc dát vàng kéo dài trong 8 tháng. Khi hoàn tất, toàn bộ công trình trở nên lộng lẫy như cách đây 900 năm. Dát vàng cũng là công đoạn cuối cùng của quá trình tu sửa điện thờ Konjikido kéo dài suốt 6 năm.

Năm 1968, lễ khánh thành Konjikido được tổ chức long trọng với sự góp mặt của nhiều quan chức chính quyền, chức sắc tôn giáo và công chúng. Lần trùng tu này, điện thờ được bao bọc bởi cấu trúc bằng kính đặc biệt giúp ngăn bụi, côn trùng, chống cháy và chống ẩm.

Thanh Tâm