Là một trong những món thố đầu tiên của Nhật Bản, Unadon hay còn gọi là Unagi Don ra đời vào thế kỷ thứ XIX tại Tokyo. Món ăn được phục vụ dưới hình thức miếng thịt lươn nướng đặt trong thố đất với cơm trắng bên dưới.

Cơm lươn – món ăn truyền thống của Nhật Bản gồm 2 thành phần chính là lươn nướng được phủ lên trên cơm trắng, rồi dùng nước sốt đặc biệt tưới lên. Theo sử sách Nhật Bản, món cơm lươn được nghĩ ra bởi một vị quan thời Edo tên là Okubo Imasuke vào cuối thế kỷ 18 tại thành phố Sakai-cho (nay là Ningyo-cho, Tokyo). Ban đầu, nó được bán tại nhà hàng Onoya với biển hiệu quảng cáo “Cơm lươn – một phát minh” và nhanh chóng được mọi người yêu thích.

Nước sốt rất quan trọng. Nó được làm từ nguyên liệu chính là xì dầu và đường, nhưng mỗi nhà hàng lại có những bí quyết riêng không giống nhau. Đầu tiên tưới nước sốt lên cơm, rồi phủ miếng lươn nướng lên trên và lại tưới nước sốt một lần nữa. Cơm lươn thường được dùng với bột tiêu Nhật (Sansho) giúp cho tiêu hóa, bớt mùi bùn và làm bớt cảm giác béo ngậy của lươn.

Cơm lươn thơm ngon đặc trưng, béo ngậy và cực kỳ bổ dưỡng, là một trong những món ăn được người Nhật nhất định dùng vào những ngày hè nóng bức nhất để tăng cường sức khỏe, sức đề kháng cho cơ thể.

Theo truyền thống, lươn phải được nướng trên bếp than. Việc chế biến lươn đòi hỏi nhiều đầu bếp đảm nhận và được chia ra thành nhiều khâu, chỉ những đầu bếp có thời gian học việc lâu năm (3-8 năm) mới được giao nhiệm vụ sơ chế lươn. Hương vị của món ăn phụ thuộc chủ yếu vào công đoạn nướng nên thường do các đầu bếp có kinh nghiệm lâu năm thực hiện.

Những miếng lươn chưa tẩm gia vị thường được nướng trên bếp than khoảng 5-10 phút, mỡ lươn sẽ tươm ra giúp thịt lươn mềm và không bị khô. Yêu cầu của công đoạn này là nhiệt độ của bếp nướng luôn phải được duy trì ở mức ổn định, không quá nóng và cũng không quá nguội. Các miếng thịt lươn sẽ được trở mặt liên tục đến khi vàng đều và không bị cháy khét.

Những miếng lươn nướng chưa tẩm gia vị được gọi là Shira-yaki. Một số người thích Shira-yaki vì muốn thưởng thức vị ngọt tự nhiên của thịt lươn. Để trở thành món Kaba-yaki, Shira-yaki phải được cho vào nồi gỗ, hấp cách thủy khoảng 40 phút để thịt lươn thật mềm nhưng vẫn giữ được vị ngọt. Lươn hấp xong sẽ được nhúng vào nước tương và đưa lên bếp than nướng lại lần nữa. Để miếng thịt lươn có màu sắc đẹp và hương vị đậm đà hơn, người đầu bếp sẽ rưới nước tương Koikuchi shoyu lên bề mặt thịt lươn. Miếng lươn sẽ được tẩm Koikuchi shoyu và nướng nhiều lần cho đến khi miếng thịt lươn chuyển thành màu đỏ bắt mắt. Trước khi đưa lên bàn ăn, những miếng thịt lươn nướng sẽ tiếp tục được nhúng qua nước tương Koikuchi shoyu một lần nữa.

Loại nước tương này được chế biến khá công phu. Đầu tiên, người ta trộn đều đậu nành đã hấp chín và lúa mì rang giã nhuyễn. Hỗn hợp trên được cho vào thùng gỗ để lên men. Người ta còn bổ sung thêm muối và nước vào thùng. Những chiếc thùng gỗ được giữ ở điều kiện thích hợp trong một thời gian dài để hỗn hợp lên men tạo nước tương.
Phải mất đến 2 năm, quy trình lên men mới hoàn tất để cho ra những mẻ nước tương koikuchi thành phẩm. Đặc trưng của loại nước tương này là có màu nâu sẫm, mùi thơm nồng nàn và vị đậm đà.

Loại nước tương này cũng có thể tận dụng để rưới lên cơm trong món cơm lươn Kaba-yaki, hay còn gọi là cơm Unadon hoặc cơm Unagi. 

Unadon là món ăn nổi tiếng trong ẩm thực Nhật Bản chẳng kém gì sushi hay sashimi. Chỉ cần thưởng thức Unadon một lần bạn cũng sẽ khó lòng cưỡng lại được sức hấp trước miếng thịt lươn mềm mại, chín vàng và tươm mỡ óng ánh.

Vào những năm 1950, giai đoạn đầu của thời kỳ kinh tế Nhật Bản phát triển bùng nổ, món cơm lươn nướng unadon là câu cửa miệng của người Nhật khi vào quán ăn. Ngày nay, món cơm Unadon vẫn luôn được yêu thích ở Nhật Bản, đặc biệt là trong mùa hè.

Tổng hợp