Có người cho rằng, với phái nữ hiện nay, khái niệm “công – dung – ngôn – hạnh” cổ lỗ phong kiến không còn phù hợp nữa. Nhưng cũng có người khi nói đến sự hoàn thiện của "một nửa nhân loại" vẫn nhắc đến "công thức" này. Suy cho cùng, bốn đức tính xa xưa đó từ thời cụ Khổng vẫn thích hợp nếu hiểu theo nghĩa rộng trong thời đại ngày nay.

Khi nói đến tứ đức của người phụ nữ (bao gồm công, dung, ngôn, hạnh), có người nhún vai cho rằng xưa rồi, nhưng cũng có ý kiến khác cho là tứ đức không bao giờ xưa. Gia đình là nền tảng của xã hội và ai cũng cần có một mái ấm gia đình. Tứ đức góp phần củng cố nền tảng gia đình. Một khi nền tảng gia đình có vững chắc thì góp phần xây dựng xã hội lành mạnh. Nhưng chắc chắn, quan niệm về tứ đức của người phụ nữ hiện đại phải có sự biến đổi để thích nghi với thực tiễn, phù hợp với sự tiến hóa xã hội, phù hợp với nhịp sống hiện đại.

Tứ đức là bốn đức quý của người phụ nữ. Công là nữ công gia chánh. Dung là dung nhan, là sắc đẹp. Ngôn là ngôn từ, là lời ăn tiếng nói. Hạnh là đức hạnh, là phẩm hạnh, là sự thùy mỵ, đoan trang. Người phụ nữ đẹp phải có đầy đủ cả 4 đức tính này.

Như vậy, tứ đức ngày xưa là khuôn vàng thước ngọc, là cái chuẩn để người phụ nữ suốt đời rèn luyện phấn đấu, giữ gìn. Ngày nay, đó vẫn là chuẩn mực ước mơ của người phụ nữ. Ảnh minh họa

Ngày xưa, khi nói về nữ công gia chánh, chữ “công” là đức tính thể hiện chức năng số một của người phụ nữ trong gia đình, bao gồm tài khéo đảm đang nội trợ, nuôi dạy con cái. Ông bà ta khi xưa rất xem trọng đức tính này. Người phụ nữ xưa phải biết may vá, thêu thùa, chăm sóc chồng con. Cái tài ngày xưa đã khó, cái tài ngày nay còn khó hơn bội phần. Người phụ nữ ngày nay không chỉ biết lo tròn bưa cơm gia đình, mà họ còn là người quản gia tài ba trong việc chi tiêu, là người thầy giáo trong việc dạy dỗ con cái, là chỗ dựa tinh thần cho người chồng thương yêu của mình. Ngày nay, chữ “công” của người phụ nữ còn thể hiện ở bên ngoài xã hội, đó là tài năng trong công việc nói chung, bao gồm cả công việc trong gia đình và trong công việc. Người phụ nữ ngày nay không muốn và không thích công việc chỉ gói gọn trong khuôn khổ phạm vi gia đình. Một cuộc điều ta xã hội học gần đây cho thấy hầu như có đến gần 100% người nữ đều muốn đi làm, kể cả một khi điều kiện kinh tế gia đình đã đầy đủ. Khát vọng sự nghiệp của người phụ nữ thời nay không đơn giản tìm một công ăn việc làm, mà hơn thế, còn là sự vươn lên khẳng định mình.

“Dung” là dung nhan. Phụ nữ là phái đẹp và Napoleon gọi phụ nữ là “những bông hoa có linh hồn”. Vì thế, chữ “dung” đối với phụ nữ rất quan trọng. Suốt cuộc đời, phụ nữ phải luôn chăm lo đến dung nhan của mình, không ăn mặc cẩu thả, không đầu bù tóc rối. Không có người phụ nữ xấu, chỉ có người phụ nữ không biết làm đẹp mình. Cũng không phải cứ chân dài, lưng ong, da trứng gà bóc mới là phụ nữ đẹp. Cái đẹp từ tâm hồn còn hơn nhiều lần cái đẹp hình thức bên ngoài. Nhiều phụ nữ ngày nay cao ráo nhờ guốc dép, trắng trẻo nhờ kem dưỡng da, hồng hào nhờ mỹ phẩm, lộng lẫy nhờ thời trang… Những thứ đó cứ có tiền là mua được, song vẻ đẹp trong tâm hồn thì không tiền nào mua được. Một số phụ nữ rất chăm chú đầu tư vẻ đẹp bên ngoài nhưng họ không biết rằng, đàn ông thích mộc mạc, “tốt gỗ hơn tốt nước sơn”. Để có cái đẹp bề ngoài dễ hơn tu dưỡng để có cái đẹp bên trong.

“Ngôn” là đức thứ ba của người phụ nữ, tất nhiên phải đặc biệt nữ tính, khác xa cánh nam giới. Lời nói phải thuyết phục được người nghe – nhưng nếu chỉ là tài hùng biện thì có lẽ mới chỉ thể hiện được phần trí tuệ. Phụ nữ ngoài trí tuệ thông minh còn cần phải nói năng lễ độ đúng mức, ngọt ngào êm ái, ngay thanh âm cũng phải toát lên cái đẹp của tâm hồn. Ngày nay, tiêu chuẩn này vẫn giữ nguyên giá trị của nó. Người phụ nữ có sắc đẹp là diễm phúc trời cho. Nhưng nữ tính lại là nét chung của mọi người phụ nữ. Cho nên, không nhất thiết phải xinh đẹp, mỹ miều, chỉ cần gọn gàng, tinh tế trong cách ăn mặc, trang điểm, trong một vẻ mặt luôn tươi cười niềm nở, phong thái cởi mở mà khiêm nhường… Không dễ dàng thừa nhận, nhưng tiếng nói, giọng nói của phụ nữ quả là có sức thuyết phục. Trong việc khuyên chồng, dạy con ở nhà cho đến những việc dàn xếp, thương lượng, đối thoại, tiếp xúc trong công việc từ buôn bán kinh doanh đến ngoại giao chính trị, tiếng nói và cách nói của phái nữ thường dễ đưa lại kết quả mong muốn hơn nhờ sự mềm mại, uyển chuyển cả thanh âm lẫn từ ngữ. Ngôn ngữ biểu đạt ý nghĩ, nhận thức của người nữ đối với cuộc sống, với thế giới, tỏ rõ trí thông minh, tính nhạy cảm và tri thức phong phú của họ về xã hội và tự nhiên.

“Hạnh” là tính cách cuối cùng, quan trọng nhất của người phụ nữ. Đó là đức tính thủy chung son sắt, kính trên nhường dưới, yêu thương gia đình, đồng loại, giữ trọn nền nếp gia phong, yêu cái tốt, ghét cái xấu v.v… Dù cuộc sống có hiện đại đến đâu, những đứa trẻ vẫn cần đến câu hát ru của mẹ, cần đến món ăn do chính bàn tay mẹ nấu, cần đến những lời dạy con từ những câu ca dao dân ca nhẹ nhàng, thâm thuý của người xưa. Tuy nhiên, nhận thức gìn giữ văn hoá dân tộc không còn chỉ là chuyện đơn lẻ của mỗi bà mẹ, mà phải là ý thức của từng thành viên trong gia đình, của mọi người, của xã hội và của cả dân tộc. Đây chính là sức mạnh của văn hoá, sức mạnh của Việt Nam đã được hun đúc ngàn đời và lưu truyền đến ngày nay. Trách nhiệm và bổn phận của mỗi người chúng ta cần ý thức và nỗ lực để dung hoà được cả hai vẻ đẹp truyền thống và hiện đại – theo hoàn cảnh thực tế và bằng chính cuộc sống của mỗi người, mỗi gia đình.

Như vậy, tứ đức ngày xưa là khuôn vàng thước ngọc, là cái chuẩn để người phụ nữ suốt đời rèn luyện phấn đấu, giữ gìn. Ngày nay, đó vẫn là chuẩn mực ước mơ của người phụ nữ. Có khác chăng, giờ đây, một người phụ nữ giỏi, đẹp, đứng đắn và hấp dẫn còn thể hiện nhiều hơn ngày trước qua những công việc xã hội một thời từng chỉ dành riêng cho nam giới. Điều quan trọng là, phụ nữ dù tân tiến đến đâu, nhưng vẫn là người phụ nữ Việt Nam. Khi nói tới sự duyên dáng, hồn hậu là không chỉ ở tà áo dài, mà còn ở một tâm hồn đẹp, một phong cách đẹp.

An Khánh